دوای دەرچوونی بڕیارەکەی دادگای ناوبژیوانی پاریس، بەشێک لە چاودێران پێییان وایە بڕیارەکە بەدەر نابێت لە کاریگەرییە ئابوری و سیاسییەکان لەسەر هەرێمی کوردستان.
کاریگەرییە ئابورییەکان:
کۆتایی هەفتەی ڕابردوو هەواڵی بڕیارێکی دادگای ناوبژیوانی نێودەوڵەتی لە پاریس بڵاوکرایەوە، کە تایبەت بوو بە بڕیاردان لەسەر سکاڵایەکی حکومەتی ناوەندی عێراق لەسەر تورکیا، کە ڕێگەنەدات بەبێ گەڕانەوە بۆ حکومەتی عێراق هەرێمی کوردستان نەوتی هەرێم بفرۆشێت لە ڕێگای تورکیاوە.
د. ئەیوب ئەنوەر سماقەیی مامۆستا له زانکۆی سەڵاحەدین کۆلێژی بەڕێوەبردن و ئابوری بەشی ئابوری دەڵێت " ئەو بڕیارە لە بەرژەوەندی خەڵکە، لەبەر ئەوەی یەکەم ئەو گرێبەستە پەنجا ساڵەی لەگەڵ تورکیا هەیە کە خەڵک نازانێت چییە هەڵدەوەشێتەوە، دووەم ئەو بارگرانییەی کۆمپانیاکان لەسەر هەرێمی کوردستان و خەڵکی کوردستان نامێنێت، سێیەم مووچە و خەرجییەکان کە پێی دەوترێت (نفقات جارية) بۆ هەرێمی کوردستان لەلایەن بەغدادەوە دابیندەکرێت، ئەوەش لە بەرژەوەندی خەڵکە، بۆیە پێموایە بڕیارەکە ئەوەندەی ئیجابیە کەمتر سلبیە."
کاریگەری ماوە کورت و دوورخایەن
د. ئەیوب سماقەیی لە قسەکانیدا بۆ دەنگی ئەمەریکا، زیاتر کاریگەرییە کورت مەودا و دوور مەوداکانی بڕیارەکەی دادگای پاریسی لەسەر ئابوری هەرێم باسکرد و ڕوونیکردەوە" لەوانەیە لە ماوەیەکی کورت کاریگەری خراپی هەبێت هەتا ڕێککەوتنەکە جێبەجێ دەکرێت و پارە لە بەغدادەوە دێت و دابەشدەکرێت. "
وتیشی: بەڵام له ماوەی درێژدا پێموایە هەم پەیوەندییەکانی نێوان بەغداد و هەرێم باشتر دەبێتەوە و هەم بۆ خەڵکی مووچەخۆریش باشتردەبێت،... هەروەها جۆرێکیش لە شەفافی دروست دەبێت کە پێموایە ئەوەندی ئیجابیە لە بەرژەوەندی خەڵک ئەوەندە سلبی نییە. "
" نەوەکانمان لە کۆڵ قەرزی گەورە دەبنەوە"
د. ئەیوب سماقەیی باس لە خاڵێکی گرنگی بڕیارەکەی دادگای ناوبژیوانی فەرەنسا بۆ داهاتووی نەوەکان دەکات و دەڵێت" خاڵێکی گرنگ هەیە کە نەوەکانمان لەکۆڵ ئەو قەرزە گەورە دەبنەوە کە ئەو نەوت فرۆشتن و کۆمپانیانە قەرزێکی زۆریان لەسەر خەڵکی هەرێمی کوردستان دروستکردووه، کەواتە قەرزەکانمان نامێنێت و قورسایی کۆمپانیاکان نامێنێت و گرێبەستی پەنجا ساڵە نامێنێت و گەرەنتی هاتنی پارە دەکرێت لە بەغدادەوە بۆ هەرێمی کوردستان. "
سماقەیی ئەوەشی وت" پێشبینی دەکەم حکومەتی هەرێم و بەغدادیش خۆیان لەگەڵ بەرژەوەندییەکانی خەڵک بگونجێنن، لەکۆتاییدا پێشبینی دەکەم حکومەتی هەرێم بۆخۆی پێی بڕیارێکی باش بێت و (تبني) بکات."
لای خۆشیەوە دانا جەزا عەلی، پەرلەمانتاری خولی پێشووی پەرلەمانی عێراق لەسەر کاریگەری بڕیارەکەی دادگای پاریس لە ڕووی ئابورییەوە وتی" من وای بۆ دەچم ئەگەر مەلەفە نەوتیەکە لای هەرێم بێت ڕێککەوتنێکی وەک ئەوەی ئێستا هەیە لەگەڵ عێراق بێتە ئاراوە، وای بۆناچم کێشەیەکی وەها دروست ببێت لەوانەیە عێراق تەنها چاودێری پرۆسەی نەوت و فرۆشتن و داهاتی بکات، ئەمە تاڕادەیەک تێگەیشتن هەیە لە هەرێمی کوردستانەوە بۆ ئەم بابەتە. "
وتیشی" بەڵام لە ڕووی ئابورییەوە گرنگەکە ئەوەیە کە ئیدارەی مەلەفی نەوت لای کوردستان بێت چونکە نەوت بۆ خۆی کاڵایەکی ستراتیژییە نەک داهات بێت."
بەڵام پسپۆڕە ئابورییەکە د. ئەیوب سماقەیی دەڵێت" ئەو بڕیارە مانای وەستانی نەوت نییە بە یەکجاری، بەڵکو ئیدارەدانی فرۆشتنی نەوت دەگۆڕێت لە هەرێم بە تەنها بۆ هەرێم و بەغداد بەیەکەوە به ڕەزامەندی عێراق و تورکیا. "
کاریگەرییە سیاسییەکان:
بە بڕوای چاودێرانی سیاسیش، بڕیارەکەی دادگای پاریس بەدەرنابێت لە دانانی شوێنەوار بەسەر دۆخی سیاسی هەرێمی کوردستانەوە.
ئازاد ئیبراهیم ئەحمەد چاودێری سیاسی دەڵێت،" بڕیارەکە کاریگەری راستەوخۆی سیاسی دەبێت، چونکە وەک دەزانین نەوت بەشێکە لە سیاسەتی ئەمڕۆی جیهانی، کوردیش بەهۆی هەناردەی نەوتەوە هەتا ئەندازەیەک کرانەوەی سیاسی بەخۆیەوە بینی بوو، بەڵام بڕیارەکە تووشی داخرانی سیاسی دەکات.
دانا جەزا عەلی، ئەویش بڕوای وایە بڕیارەکە کاریگەری سیاسی لەسەر هەرێم دەبێت، دەڵێت ئەگەرچی بڕیارەکەی دادگای پاریس خۆی مولزەم نییە لەسەر لایەنەکان، بەڵام بێگومان کاریگەری سیاسی دەبێت ئەمە لە بەرژەوەندی هەرێمی کوردستان نییە، چونکە لایەنی عێراقی و حزبەکان دەتوانن وەکو ئامرازێک لە بەرامبەر هەرێمی کوردستان بەکاریبهێنن.
وتیشی: ئەگەر پرۆسەی ئیدارەی نەوتی هەرێمی کوردستان بۆ هەرێمی کوردستان نەبێت ئەمە لاوازییەکی قورس دەبێت بۆیە مەسەلە پارەکە نییە، بەڵکو مەسەلەی ئیدارەدانی مەلەفی نەوتە.
ئایا بڕیارەکە هەرێمی کوردستان دەگەڕێنێتەوە بۆ بەغداد؟
دوای ڕاگەیاندنی بڕیارەکەی دادگای پاریس، حکومەتی هەرێمی کوردستان ڕایگەیاند" شاندەکەی هەرێم ڕۆژی شەممە 25ی مانگی سێ دەگەڕێتەوە بۆ بەغداد بە مەبەستی گفتوگۆکردن لەگەڵ حکومەتی ناوەندی سەبارەت بە پرسی نەوت.
ئازاد ئیبراهیم ئەحمەد دەڵێت" بێگومان هەرێم ناچار دەکات بگەڕێتەوە بەغداد و لەگەڵیدا رێکبکەوێت، گەڕانەوە بۆ بەغدا بژارەیەکی عەقڵانییە دەبوو کورد پێش بڕیارەکەش کورد بە فیعلی بگەڕایەتەوە بەغدا، بەڵام ئێستا لە ژێر فشاردا و بە ناچاری دەگەڕێتەوە. "
پەیوەندییەکانی تورکیا و هەرێم لە دوای بڕیارەکە
لە دوای بڵاوکردنەوەی بڕیارەکەی دادگای پاریس، هەر زوو حکومەتی تورکیا ڕایگەیاند، پابەندی بڕیارەکە دەبێت.
ئازاد ئیبراهیم ئەحمەد، چاودێری سیاسی باس لە کاریگەری ئەو بڕیارە دەکات لەسەر پەیوەندییەکانی تورکیا و هەرێمی کوردستان.
لەو ڕووەوە ئەو چاودێرە سیاسیە دەڵێت پێمانوایە دوای هەڵبژاردنی 14ی مانگی پێنج لە تورکیا، ئەم بابەتە لە نێوان هەرێم و ئەنقەرەدا دەگۆڕێت، ئەردۆغان بەبێ نەوت مامەڵە لەگەڵ هەولێر ناکات، ئەگەر ئۆپۆزیسیۆنیش سەرۆکایەتی بباتەوە ئەوا دروشمیان ئەوەیە "ڕوو لە خۆرئاوا"، ئەمەش واتە دوورکەوتنەوە لە هەرێم و شیرینی نەوت. "
حکومەتی عێراق لە ڕێگەی وەزارەتی نەوتەوە خۆشحاڵی خۆی بە بڕیارەکە دەربڕی، وە دەڵێت دەستدەکات بە وتووێژکردن لەگەڵ لایەنە پەیوەندیدارەکانی هەرێم و دەسەڵاتدارانی تورکیا بە مەبەستی دانانی میکانیزمێک بۆ هەناردەکردنی نەوت لە ڕێگەی بەندەری جیهانی تورکیاوە. لە ڕۆژی یەکشەممەوە وتووێژەکان لە نێوان شاندی هەرێم و حکومەتی ناوەندی لە بەغدا دەستیانپێکردووە.