سەرۆکى پارتى سۆسیال دیموکراتى کوردستان: هەرێم دەتوانێت ئاو بەکاربهێنێت وەک کارتی فشار بەسەر بەغداوە
پسپۆرێکى یاسا نێودەوڵەتییەکان: گەر هەرێم کارتى فشارى گرتنى ئاو بەکاربهێنێت، باجەکەى لە 16ى ئۆکتۆبەر قورستر دەبێت.
لە مادەکانى 110 و 114 دەستورى عێراقدا هاتووە، دەبێت بەشێوەیەکى دادپەروەرانە سەرچاوەکانى ئاو لە عێراق دابەش بکرێت، ئەمەش یانی هەرێم ناتوانێت هەڕەشەى گرتنى ئاو بکا لە ناوچەکانی تری عێراق.
بەڵام سەرۆکى پارتى سۆسیال دیموکراتى کوردستان، بەدەنگى ئەمریکای ڕاگەیاند،" لەم بارودۆخەدا زۆر کارتى فشار هەیە، هەرێم دەتوانێت بەرامبەر بەحکومەتى عێراقى بەکارى بهێنێت، لەوانە کشانەوە لە بەغدا و مەسەلەى ئاو و ئاوارەکان و زۆر شتى تر".
محەمەد حاجى مەحمود دەڵێت" ئەوەتا تورکیا، بەڕێژەى لە 80% دیجلە و فوراتى گرتووەتەوە و ئێران بەهەمانشێوە، ڕەوشى ئاو بەشێوەیەکى گشتى لە عێراق خراپە، چونکە سەرچاوەى سەرەکى ئاوى نیە، جگە لەوانەى کوردستان نەبێت، بۆیە کارتى ئاو کارتێکى باشە".
پسپۆرێکى یاسا نێودەوڵەتیەکان ئاماژە بۆ ئەوە دەدات، گەر هەرێم کارتى فشارى ئاو بەکاربهێنێت، ئەوە باجەکەى هاوشێوەى 16 ئۆکتۆبەر دەبێت، کەچۆن کەرکوکى لەدەستدا، ئەمجارەیان تەواوى هەرێم لەدەست دەدات.
ئازاد دۆسکى پسۆرى یاسا نێودەوڵەتیەکان، لە لێدوانەکەیدا بۆ دەنگی ئەمەریکا دەڵێت" هەرێمى کوردستان، لەبەرامبەر فشار دروستکردن، ناتوانێت ئاو لە عێراق بگرێت، چونکە ئەوە ڕێکەوتنى لەسەر کراوە و دواتر بەپێى دەستور، نابێت شتى وا ڕووبدات".
پێشتر ڕاوێژکارێکى وەزارەتى کشتوکاڵ و سەرچاوەکانى ئاوى حکومەتى هەرێم، بەمیدکانى ڕاگەیاندبوو، لەکۆبوونەوەى نێوان لیژنەى تایبەتمەندى وەزارەتى کشتوکاڵ و سەرچاوەکانى ئاوى حکومەتى هەرێم و وەزارەتى سەرچاوە ئاوییەکانى عێراقدا گرژى دروستبووە لەسەر چۆنێتى ستراتیژى ئاو، بەڵام هەر زوو وەزارەتى کشتوکاڵ ڕوونکردنەوەى بڵاوکردەوە و ڕەتیکردەوە کە لەکۆبوونەوەکاندا گرژى ڕوویدابێت، "بەڵکو ئەوان پابەندن بەوەى کە ئاو بەبەپێى دەستور ڕێکخراوە و بەو شێوەیە مامەڵەى لەگەڵ دەکەن".
وتەبێژى وەزارەتى کشتوکاڵ و سەرچاوەکانى ئاوى حکومەتى هەرێم، ڕوونکردنەوەکەى وەزارەتى کشتوکاڵى پشت ڕاستکردەوە و ئاماژەى بۆ ئەوەدا "سەرەتا و کۆتا قسەى حکومەت لەسەر ئاو، ڕوونکردنەوەکەیە".
پسپۆرێکى سەرچاوە ئاوییەکان لە زانکۆى گەرمیان ئەوەى خستووەتە ڕوو، هەر لایەک باس لە گرتنەوەى ئاوبکات، ئەوە نە لەڕووى زانستییەوە، نە لەڕووى سیاسییەوە تێنەگەشتووە وخزمەت بە هەرێمى کوردستان و خەڵکى ناگەیەنێت.
عەبدولموتەلیب ڕەفعەت، پسپۆرى سەرچاوە ئاوییەکان لەزانکۆى گەرمیان بەدەنگى ئەمریکای ڕاگەیاند،" ئەو بەنداوانەى کە جێگاى بایەخن، تەنها ( دووکان و دەربەندیخان)ن، ئەوپەڕى تواناى ئەم دوو بەنداوە بەیەکەوە 11 ملیار مەتر سێجایە، ئەگەر هەرێم ئاو لە عێراق بگرێتەوە، ئەوە ڕەنگە ببێتە هۆى کارەساتێکى گەورە، بەتایبەت لەوەرزى باراندا، چونکە ئاوى لافاو چى لێدەکات لەکاتى پڕبوونى بەنداوەکان".
ئازاد دۆسکى پسپۆرى یاسا نێودەوڵەتیەکان، باسى لەوەشکرد،"گرتنى ئاو مەسجێکى زۆر گەورەیە، هەرێم دەتوانێت کارتى تر بەکاربهێنت بۆ فشار دروستکردن نەک ئاو، چونکە ئاو پەیوەستە بەمرۆڤایەتیەوە و باجەکەى نەک تەنها نەمانى قەوارەى هەرێم دەبێت، بەڵکو حزبە سیاسیەکانیش هەمان چارەنوسیان دەبێت".
بەپێى پێشبینیکردنى سەنتەرەکانى چاودێرى سیاسەتى ئاوى، ساڵى 2040 عێراق وڵاتێکى بێ ڕووبار دەبێت، چونکە هیچ یەکێک لە ڕووبارەکانى دیجلە و فورات ناگەن بە کەنداوى عەرەبى، ئەوەش کارەسات دروست دەکات.
بەپێى بەدواداچوونەکانى دەنگى ئەمریکا، ئێستا ڕێژەیەکی بەرچاوی ڕووبەرى زەوى کشتوکاڵى لە ناوچەکانى ناوەڕاست و باشورى عێراق، بوون بە بیابان و ئاویان پێناگات، لەهەمانکاتدا کەمبوونەوەى ئاوى دیجلە و فورات بووەتە هۆى وشکبوونەوەى زۆنگاوەکانى باشورى عێراق و کاریگەرى ڕاستەوخۆى کردۆتە سەر ئاژەڵدارەکان. بژێوى ژیانى زیاتر لە ملیۆنێک کەس لەسەر ئاژەڵداریە.
دکتۆر عەبدولموتەلیب، بەدەنگى ئەمریکاى وت،" هەرێمى کوردستان خاوەنى کشتوکاڵێکى یەکجار زۆر نیە، تا بتوانێت ئەو ئاوەى کە کۆیدەکاتەوە بۆ کشتوکاڵ بەکارى بهێنێت، بۆیە هەرێم بەهیچ شێوەیەک ناتوانێت ئاو بگرێتەوە".
سەرچاوەکانى ئاو لە هەرێمى کوردستان دوو جۆرن و هەرێم لە 40% ى سەرچاوەى ئاوەکەى لەناوخۆ هەڵدەقوڵێت و لە 60% ى سەرچاوەکەى تورکیا و ئێرانە، وەک پسپۆڕ دەڵێن نە دەستور ڕێگاى پێدەدات ئاو بگرێتەوە، نە ناوخۆ تواناى ئەوەى هەیە ئاو کۆبکاتەوە و بەرى نەداتەوە.
